1. Εἰσαγωγή

Εἶναι ἀπόλυτα διαπιστωμένο, ἀπὸ ὅλους, ὅτι ἡ μέχρι σήμερα ἐπιστημονικὴ καὶ τεχνικὴ πρόοδος, ἐνῶ μπόρεσε νὰ προσφέρει στὸν ἄνθρωπο περισσότερα ὑλικὰ ἀγαθά, καλύτερη ὑγεία καὶ μακροημέρευση, δὲν μπόρεσε, ὡστόσο, νὰ τὸν βοηθήσει στὴν ἀνεύρεση ἑνὸς τρόπου ποὺ θὰ ἔκανε παράλληλα τὴ ζωὴ αὐτή, τὴν τόσο πλούσια σὲ ἀγαθά, εὐτυχισμένη. Ἀντίθετα, δημιούργησε προβλήματα δισεπίλυτα. Τὸ ἄγχος, ἡ ἀνασφάλεια, ὁ φόβος καὶ ἡ ἀγωνία χαρακτηρίζουν τὴ σύγχρονη ζωή. Πολλὰ ἀπὸ τὰ τεχνικὰ ἐπιτεύγματα μετατράπηκαν σὲ παγίδες, σὲ μέσα καταστροφῆς καί, ἀντὶ νὰ προσφέρουν τὴν ἀνακούφιση, ἐπιτείνουν τὸ ἄγχος, τὴν ἀγωνία καὶ τὸν φόβο. Ὑπάρχει μιὰ γενικὴ ἀντίληψη γιὰ μιὰ ἐπερχόμενη καταστροφή, ἀνεπανόρθωτη, τοῦ χώρου ὅπου ζοῦμε, τοῦ χώρου ποὺ μᾶς περιβάλλει. Ἐπιπλέον, τὸ ἀπρόσωπο, τὸ χωρὶς ταυτότητα ἄτομο, ποὺ ἄγεται καὶ φέρεται ἀπὸ τὰ λεγόμενα μαζικὰ μέσα ἐνημέρωσης, ζεῖ κλεισμένο στὸν ἑαυτό του, ἀντικοινωνικό, χωρὶς τὴ στοργή, τὴ συμπαράσταση τοῦ συνανθρώπου του.

Ἀπὸ τὴν ἄλλη μεριά, ἡ σύγχρονη παιδεία καὶ ἀγωγὴ ὁδηγοῦν σταθερὰ στὴ δημιουργία ἑνὸς τύπου ἀνθρώπου μὲ μόνο ἰδανικὸ τὸ πῶς θὰ ἀποκτήσει περισσότερα ὑλικὰ ἀγαθὰ μὲ ὁποιονδήποτε τρόπο. Μιὰ παιδεία ποὺ ἀγγίζει μόνο τὴν ἐπιφάνεια καὶ ὄχι τὴν οὐσία τῶν πραγμάτων, μιὰ παιδεία ποὺ προσπαθεῖ καὶ ἐπιτυγχάνει νὰ κρατᾶ τὸν ἄνθρωπο στερεὰ δεμένο μὲ τὴ Γῆ, τὴν ὕλη, χωρὶς καμία πνευματικὴ ἀνάταση, χωρὶς κανένα πνευματικὸ ἐνδιαφέρον. Λέξεις ὅπως «θρησκεία», «πατρίδα» κ.λπ. ψελλίζονται μὲ δισταγμὸ ἢ δὲν λέγονται καθόλου. Θριαμβεύει ἡ πίστη καὶ ἡ πεποίθηση σὲ ἄλλες ἀξίες, ποὺ θεωροῦνται πιὸ ἐπικερδεῖς καὶ γι’ αὐτὸ πιὸ σημαντικές. Ἡ προσοχὴ τοῦ κόσμου εἶναι στραμμένη στὸν ὁρατό, στὸν φυσικὸ κόσμο, στὴν ὕλη. Γιὰ ἐλάχιστους ἔχει σημασία ἡ κατανόηση τοῦ τί σημαίνει νὰ εἶναι κανεὶς ἄνθρωπος καὶ νὰ γνωρίζει γιὰ ποιὸ σκοπὸ βρίσκεται στὸν κόσμο.

Δὲν ἔχει κανεὶς παρὰ νὰ σκεφτεῖ τὰ σύγχρονα εἴδωλα, τὶς τραγικὲς φιγοῦρες αὐτῶν τῶν μεγιστάνων τοῦ πλούτου καὶ αὐτῶν ποὺ ἔφτασαν στὸ ἀπόγειο τῆς δόξας καὶ ἀμέσως θὰ ἀντιληφθεῖ τὴ δραματικότητα τῆς κατάστασης. Ἡ δυστυχία σὲ ὅλο της τὸ μεγαλεῖο. Αὐτοκτονίες, φόνοι, δολοπλοκίες, ἀλκοολισμός, ναρκωτικὰ κ.λπ., ὅσον ἀφορᾶ τὰ ἐξωτερικά. Ἐσωτερικὰ κυριαρχοῦν τὸ χάος, ἡ ἀνία, ἡ πλήξη καὶ ὁ φόβος. Ὄχι πὼς εἴμαστε ἐναντίον τοῦ πλούτου ἢ τῆς δόξας, ἁπλῶς εἴμαστε ἐναντίον τοῦ ἀλόγιστου πλούτου, τοῦ χωρὶς σκοπὸ πλούτου, τοῦ πλούτου γιὰ τὸν πλοῦτο καὶ ἐνίοτε τοῦ τρόπου ἀπόκτησής του.

Γιὰ αὐτὴ τὴν κατάσταση, ποὺ εἶναι ἤδη διαπιστωμένη ἀπὸ πολλούς, ἔχουν προταθεῖ πολλὲς λύσεις καὶ ἀρκετὲς ἀπὸ αὐτὲς εἶναι ἱκανοποιητικές. Στὴν Ἑλλάδα, ὅμως, δυσκολεύεται νὰ τὶς ἀκολουθήσει κανείς, ἀπὸ τὴ μιὰ γιατὶ ἐμφανίζονται σὰν ξενόφερτες, καὶ μάλιστα ἀπὸ χῶρες ποὺ συνήθως θεωροῦνται ὑπὸ ἀνάπτυξη, καὶ ἀπὸ τὴν ἄλλη γιατὶ οἱ λύσεις αὐτὲς ἔρχονται συχνά, ἢ νομίζει κανεὶς ὅτι ἔρχονται, σὲ ἀντίθεση μὲ τὸ θρησκευτικό μας πιστεύω, ὅσο καὶ ἂν φαίνεται περίεργο τὸ νὰ μιλᾶμε γιὰ θρησκευτικὸ πιστεύω ὅταν εἶναι διαπιστωμένο ὅτι μιὰ ἐλάχιστη μόνο μερίδα τοῦ πληθυσμοῦ μας ἀσχολεῖται μὲ τὸ πιστεύω αὐτό. Ἡ λύση τῆς θρησκείας ὑπῆρχε καὶ ὑπάρχει, ὅμως τὸ πλῆγμα ποὺ ὑπέστη ἡ θρησκευτικὴ πεποίθηση τοῦ ἀνθρώπου τὸν περασμένο αἰώνα [19ο] καὶ στὶς ἀρχὲς τοῦ τωρινοῦ [20οῦ] ἀπὸ τὴν ὑπεροψία τῆς ἐπιστήμης δὲν ἐπιτρέπει ἀκόμη σὲ μεγάλη ἔκταση τὸ θρησκευτικὸ πλησίασμα, παρὰ τὶς προσπάθειες ποὺ καταβάλλονται. Αὐτὸ δὲν σημαίνει βεβαίως ὅτι ὁ Χριστιανισμὸς ξεπεράστηκε. Ἁπλῶς, ἡ ἔννοια καὶ ἡ ἑρμηνεία ποὺ τοῦ δίνονται εἶναι ἀπαρχαιομένες. Ὁ Χριστιανισμὸς εἶναι σὰν ἕνα ζωντανὸ πλάσμα ποὺ φέρνει μέσα του τὸν σπόρο τῆς ἐξέλιξης. Τὸ πρόβλημα ἔγκειται στὴν κατανόηση, ποὺ δὲν εἶναι εὔκολη χωρὶς τὶς ἀναγκαῖες διευκρινίσεις.

Ἆρά γε γινώσκεις ἃ ἀναγινώσκεις; […] Πῶς γὰρ ἂν δυναίμην, ἐὰν μή τις ὁδηγήσῃ με; (Πράξεις 8:30-31)1

Μὲ τὸ βιβλίο αὐτό, ποὺ γράφτηκε γι’ αὐτὸν τὸν σκοπό, προτείνουμε μιὰ κάποια λύση. Φυσικά, δὲν φιλοδοξοῦμε νὰ ὑπερκεράσουμε κανέναν. Ἡ μόνη φιλοδοξία μας, ἂν μπορεῖ νὰ τὴ χαρακτηρίσει κανεὶς ἔτσι, εἶναι νὰ θέσουμε τὰ ὅσα ἔτυχε νὰ γνωρίζουμε στὴ διάθεση ὁποιουδήποτε θὰ ἐνδιαφερόταν γιὰ τὴν πρόοδό του. Αὐτὸ θὰ εἶναι τὸ μοναδικὸ ὄφελός μας καὶ ἡ μόνη μας ἐπιδίωξη.

Πηγὲς αὐτοῦ τοῦ βιβλίου εἶναι ὄχι τόσο ἡ γνώση ποὺ προέρχεται ἀπὸ βιβλία, ὅσο οἱ βιωματικὲς ἐμπειρίες καὶ κυρίως οἱ ἐσωτερικὲς ἢ πνευματικὲς ἐμπειρίες ἐκείνων τῶν ἀνθρώπων πού, ἄλλοτε μακριὰ ἀπὸ τὴν τύρβη καὶ τὸν θόρυβο, ἄλλοτε μέσα στὴ δίνη τῶν γεγονότων, ἔφτασαν στὸ ἀπόγειο τῶν ἀνθρώπινων δυνατοτήτων εἴτε ἀπὸ τὴν πλευρὰ τῆς θρησκείας εἴτε ἀπὸ τὴν πλευρὰ τῆς ἐπιστήμης εἴτε ἀπὸ τὴν πλευρὰ τῆς ἔρευνας, γενικά.

Συνεχιστὲς τῆς ἀρχαίας ἑλληνικῆς φιλοσοφίας σὲ ἕνα διαφορετικὸ ἐπίπεδο, σὲ ἕνα ἐπίπεδο πέραν τοῦ νοῦ, καθαρὰ πνευματικό, ὑπῆρξαν οἱ μεγάλοι μυστικοὶ τῆς ἑλληνικῆς Ἐκκλησίας. Καὶ ὄχι μόνο μετὰ τὸ κλείσιμο τῶν φιλοσοφικῶν σχολῶν (529 μ.Χ.), ὅπως σημειώνει ὁ ἀείμνηστος Παναγιώτης Κανελλόπουλος στὴν Ἱστορία τοῦ Εὐρωπαϊκοῦ Πνεύματος. Ὁ Μέγας Ἀντώνιος, ὁ Ὠριγένης, ὁ Εὐάγριος, ὁ Διάδοχος ὁ Ἐπίσκοπος Φωτικῆς, ὁ Διονύσιος ὁ Ἀρεοπαγίτης, ὁ Μέγας Μάξιμος ὁ Ὁμολογητής, ὁ Συμεὼν ὁ Νέος Θεολόγος, ὁ Γρηγόριος Παλαμᾶς, ὁ Ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης καί, στὶς ἡμέρες μας, ὁ Ἀρχιμανδρίτης Σωφρόνιος Σαχάρωφ καὶ πολλοὶ ἄλλοι, μεταμόρφωσαν τὴ λατρεία τοῦ ἀρχαίου κάλλους σὲ λατρεία τοῦ θείου κάλλους. Ἄλλοι στὶς πόλεις καὶ ἄλλοι μέσα στὶς σπηλιὲς στὴν ἔρημο κατάφεραν ὣς ἕνα σημεῖο νὰ διασώσουν τὴν ἑλληνικὴ φιλοσοφικὴ παράδοση, δημιούργησαν ἔργο ἀθάνατο ποὺ ὑπερβαίνει κατὰ πολὺ ἐκεῖνο τῶν φιλοσόφων, δημιούργησαν ἔργο ἱκανὸ νὰ δώσει ἀπάντηση σὲ ὁποιονδήποτε ἀνθρώπινο προβληματισμό, ἔργο ἱκανὸ νὰ ὁδηγήσει στὴν ἀλλαγή, στὴν ἀναγωγὴ καὶ στὴν ἀνάταση ὅποιον τὴν ἀποζητᾶ.

Αὐτὸ τὸ βιβλίο ἀφορᾶ καὶ τὸν ἄπιστο καὶ τὸν ἀμφιβάλλοντα καὶ τὸν πιστὸ καὶ τὸν εὔπιστο. Τὸν ἄπιστο γιὰ νὰ πιστέψει, τὸν ἀμφιβάλλοντα γιὰ νὰ ἐγκαταλείψει κάθε ἀμφιβολία, τὸν πιστὸ γιὰ νὰ ἑδραιώσει τὴν πίστη του καὶ τὸν εὔπιστο γιὰ νὰ ἐπανακτήσει τὴν αἴσθηση τοῦ μέτρου.

Αὐτὸ τὸ βιβλίο δὲν κάνει διακρίσεις, δὲν διαχωρίζει τοὺς ἀνθρώπους, ἀσχολεῖται μόνο μὲ τὴν ἀνθρώπινη συμπεριφορὰ καὶ τὶς ἀνθρώπινες πράξεις. Δὲν ἀπορρίπτει κανέναν. Ὅπως ὁ ἥλιος φωτίζει καὶ θερμαίνει τοὺς πάντες, ἔτσι καὶ ὁ Θεὸς ἀγαπᾶ καὶ φροντίζει γιὰ ὅλους. Ὑπάρχει ἕνας, ὁ Ἕνας γιὰ ὅλους, ὁ Δημιουργικὸς Λόγος ποὺ καὶ πρὶν ἀπὸ τὴ σάρκωσή Του καὶ τώρα εἶναι κοντὰ σὲ ὅλους. Τὸ Πνεῦμα πνέει πρὸς ὅλες τὶς κατευθύνσεις, φωτίζει καὶ φροντίζει τοὺς πάντες, εἶναι ἐδῶ κοντά μας, ὅπως καὶ ὁ Δημιουργικὸς Λόγος. Ἡ Θεία Πρόνοια, ἡ Θεία Οἰκονομία καλύπτει τὰ πάντα καὶ δὲν ὑπάρχει ἄνθρωπος ἀπρονόητος. Ἡ κλήση εἶναι γενική, καθολική – ἀλλὰ τὴν ἀποδέχεται μόνο ὅποιος τὸ θέλει.

Οὐκ ἔνι Ἰουδαῖος οὐδὲ Ἕλλην, οὐκ ἔνι δοῦλος οὐδὲ ἐλεύθερος, οὐκ ἔνι ἄρσεν καὶ θῆλυ· πάντες γὰρ ὑμεῖς εἷς ἐστε ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ. (Ἀπ. Παύλου, Πρὸς Γαλάτας 3:28)

[…] ὅτι τὸν ἥλιον αὐτοῦ ἀνατέλλει ἐπὶ πονηροὺς καὶ ἀγαθοὺς καὶ βρέχει ἐπὶ δικαίους καὶ ἀδίκους. (Κατὰ Ματθαῖον 5:45)

Ὅλο τὸ βιβλίο θὰ μποροῦσε νὰ χαρακτηριστεῖ ὡς βιβλίο Αυτογνωσiας καὶ ὄχι μόνο τὸ πρῶτο κεφάλαιο, τὸ ὁποῖο ἀφιερώνουμε στὴν ἔννοια αὐτή.

Ἡ αὐτογνωσία, δηλαδὴ ἡ ἀληθινὴ γνώση τοῦ ἑαυτοῦ μας, εἶναι ὄχι μόνο τὸ σημεῖο ἐκκίνησης, ἀλλὰ καὶ τὸ τέρμα τοῦ μονοπατιοῦ. Μετὰ ἀκολουθεῖ ἡ εἴσοδός μας στὴν πλατιὰ λεωφόρο τῆς γνώσης. Πρέπει νὰ γνωρίσουμε τὸν ἑαυτό μας γιὰ νὰ μπορέσουμε νὰ ἀπαρνηθοῦμε ἐκεῖνο τὸ μέρος του ποὺ μᾶς ἐμποδίζει στὴν πορεία μας, ὑπακούοντας στὴν ἐντολή:

Ὅστις θέλει ὀπίσω μου ἀκολουθεῖν, ἀπαρνησάσθω ἑαυτόν […]. (Κατὰ Μᾶρκον 8:34)

Πρέπει νὰ γνωρίσουμε ὅτι δὲν εἴμαστε τίποτε ἄλλο ἀπὸ πτυχὲς τῆς Θείας Δύναμης, πτυχὲς τοῦ ἀπέραντου καὶ ἀπύθμενου Ὅλου, ὅτι λάβαμε προσωρινὰ μιὰ μορφὴ καὶ ἕνα ὄνομα γιὰ νὰ ἐπιτελέσουμε «τὸ ἔργο», καὶ ὅτι αὐτὴ ἡ μορφὴ καὶ τὸ ὄνομα, ποὺ εἶναι γνωστὰ ὡς προσωπικότητα, θὰ πρέπει κάποτε νὰ τεθοῦν σὲ δεύτερη μοίρα, γιὰ νὰ μπορέσει νὰ λειτουργήσει ὁ πραγματικὸς ἑαυτός μας, ἡ ψυχή μας.

Εἴμαστε λοιπὸν τμήματα –ἀπειροελάχιστα, βέβαια– τοῦ σύμπαντος κόσμου. Τὸ σύμπαν δὲν δημιουργήθηκε ἀπὸ κανέναν, οὔτε ἀπὸ τὸν Θεό, εἶναι ὁ χῶρος ὅπου βρίσκεται ἡ Δύναμη τοῦ Θεοῦ καὶ ὑπῆρχε, ὑπάρχει καὶ θὰ ὑπάρχει μέχρι τὴ στιγμὴ τῆς σύμπτυξής του.

Ἡ ζωή, ἡ ὁποία μᾶς δόθηκε ἀπὸ τὸν Θεὸ μὲ τὴν ἔννοια τῆς χορήγησης τῶν στοιχείων ποὺ ἀπαρτίζουν τὴ ζωή, ἔκτοτε διαιωνίζεται μὲ τὶς τρισεκατομμύρια μορφὲς ποὺ ἔρχονται γιὰ νὰ ἐπιτελέσουν τὸ ἔργο τους καὶ φεύγουν γιὰ νὰ ἀνακυκλωθοῦν. Ἔτσι, ἡ ζωὴ εἶναι ἕνα τυχαῖο, ὄχι ὅμως καὶ αὐθαίρετο, γεγονὸς ποὺ ἀπαρτίζεται ἀπὸ τὴν ἕνωση τῶν στοιχείων αὐτῶν σὲ μιὰ –ἐπιλεγμένη ἀπὸ τὴν ἐξέλιξη– μορφή.

Ἐρχόμαστε ἐδῶ στὴ Γῆ γιὰ νὰ μπορέσει ὁ Ἑαυτὸς νὰ γίνει ὁ Γνώστης τοῦ ἀνθρώπινου γίγνεσθαι σὲ ὅλα τὰ γήινα ἐπίπεδά του. Τὴ γνώση αὐτὴ θὰ τὴν ἀποκτήσει μέσω τῶν ἐμπειριῶν καί, κάποια στιγμή, ὅταν θὰ ἔχει ἀποκτήσει αὐτὸ ποὺ ζητᾶ, στὸ τέλος τοῦ ταξιδιοῦ του, θὰ ἐναποθέσει αὐτὲς τὶς ἐμπειρίες –ἐξαγνισμένες καὶ ἀφομοιωμένες πνευματικὰ– στὰ πόδια τοῦ Πατέρα του καί, ἑνωμένος μὲ Ἐκεῖνον, θὰ συνεχίσει τὴν ὕπαρξή του στὴν ἀγκαλιά Του. Ὁ ἄνθρωπος μόνο φωτισμένος ἀπὸ τὶς ἐμπειρίες τῆς προγενέστερης ζωῆς του μπορεῖ νὰ ἐξαγνιστεῖ καὶ νὰ προετοιμαστεῖ γιὰ τὸ ὁριστικό του πέρασμα στοὺς θεϊκοὺς κόσμους.

Ὁ νοῦς, ἡ σωστὴ χρήση τοῦ νοῦ, ἡ παρατήρηση, ὁ σχηματισμὸς ἀντίληψης καὶ ἡ κατὰ τὸ δυνατὸν προσέγγιση τῆς πραγματικότητας ἀπασχολοῦν τὸν συγγραφέα αὐτοῦ τοῦ βιβλίου. Τὸν ἀπασχολοῦν, ἐπίσης, ἡ ζωὴ καὶ ὁ θάνατος καὶ ἡ μετὰ τὸν θάνατο ζωή, ἕνα σημαντικὸ δὲ μέρος ἀφιερώνεται στὴν ἐλευθερία τῆς ἀνθρώπινης βούλησης καὶ στὸν τυχὸν ἐπηρεασμό της ἀπὸ τὸ «πεπρωμένο». Διακηρύσσεται ἡ ἐλευθερία τῆς βούλησης, τὴν ὁποία ἔχει ὁ ἄνθρωπος ἀφ’ ἑαυτοῦ του, δηλαδὴ ὡς εἰκόνα τοῦ Δημιουργοῦ του.

Θὰ θέλαμε νὰ σταθοῦμε λίγο σὲ αὐτὸ ποὺ ἀποκαλέσαμε ἐμπειρία. Δὲν πρόκειται γιὰ κάτι καινούριο, δηλαδὴ γιὰ μιὰ καινούρια θεωρία. Ἡ ἀποδοχὴ τῆς ἐμπειρίας ὡς μέσου γιὰ τὴν ἀπόκτηση τῆς γνώσης ἀπὸ τὸν Ἑαυτὸ εἶναι πολὺ παλαιὰ καὶ παγκόσμια. Αὐτὸ ποὺ εἶναι καινούριο, ὅμως, εἶναι μιὰ πλήρης ἀναφορὰ στὶς ἐμπειρίες αὐτές, στὴ σημασία τους, στὴν προέλευσή τους κ.λπ., κάτι ποὺ γίνεται σὲ αὐτὸ τὸ βιβλίο καί, ἀπὸ ὅσο εἴμαστε σὲ θέση νὰ γνωρίζουμε, εἶναι ἡ πρώτη φορὰ ποὺ παρουσιάζεται μιὰ τέτοια ἀνάλυση. Τεράστια εἶναι ἡ συμβολὴ τῆς πατερικῆς διδασκαλίας στὴ δόμηση αὐτοῦ τοῦ βιβλίου – ἀπὸ μία πλευρά, σκοπὸς τοῦ βιβλίου εἶναι ὄχι μόνο μιὰ πρώτη γνωριμία μὲ τοὺς Πατέρες μας, ἀλλὰ καὶ ἡ προτροπὴ γιὰ μιὰ οὐσιαστικὴ προσέγγιση τῶν πατερικῶν κειμένων.

Ἰδιαίτερο εἶδος ἐσωτερικῆς ἐμπειρίας ἀποτελεῖ τὸ ὅραμα. Ἡ ἐργασία μας γιὰ τὸ ὅραμα, ἀπὸ ὅσα γνωρίζουμε, εἶναι πρωτότυπη. Τὸ ὅραμα εἶναι ἕνα εἶδος συγκλονιστικῆς καὶ ἀπίστευτης ἐμπειρίας, γιατὶ ἐκτὸς τοῦ ὁράματος αὐτοῦ καθαυτό, προκαλεῖ πάντοτε ἐσωτερικὲς διεργασίες στὸν ὁραματιζόμενο, ποὺ τὸν ὁδηγοῦν μὲ σιγουριά, μυσταγωγούμενο, στὴν ἀρχικὴ πηγή του, στὸ Σύμπαν, στὸν Οὐράνιο Κόσμο.

Ἡ ὁποιαδήποτε ἀναφορά μας στὴ θρησκεία ἔχει πάντοτε τὴν ἔννοια μιᾶς ἀναφορᾶς σὲ κάτι ποὺ ἐκφράζει τὴν αἰώνια ἀλήθεια. Σύμφωνα μὲ τὴν ἔννοια αὐτή, ἡ πίστη μας εἶναι ὅτι καὶ ἄλλες θρησκεῖες ἐκτὸς ἀπὸ τὸν Χριστιανισμὸ μποροῦν νὰ διανοίγουν τὸν δρόμο πρὸς τὸν Οὐρανό, μὲ τὴ μόνη διαφορὰ –κατὰ τὴν ἄποψή μας, πάντοτε– ὅτι ἡ Ὀρθόδοξη Χριστιανικὴ θρησκεία ἐκφράζει ἀσφαλέστερα καὶ πληρέστερα αὐτὴ τὴν αἰώνια ἀλήθεια καὶ ὁδηγεῖ πιὸ σύντομα στὸν ἐπιδιωκόμενο σκοπό.

Τέλος, ὀφείλουμε ἀκόμα νὰ ἐπισημάνουμε ὅτι ἡ ἀνάγνωση καὶ ἡ κατανόηση τῶν ὅσων γράφονται στὸ βιβλίο αὐτό, ὅπως καὶ σὲ ἄλλα παρόμοια βιβλία, δὲν θὰ ἐπιφέρει τὴν ποθούμενη ἐσωτερικὴ ἀλλαγή. Αὐτὴ θὰ ἀκολουθήσει ὅταν τὸ φῶς ποὺ ἐκπέμπει αὐτὸ τὸ βιβλίο λειτουργήσει σὰν ἔναυσμα γιὰ νὰ ἀνάψει τὸ δικό σας φῶς – γιατὶ μόνο ἀπὸ μέσα σας, μὲ τὸ δικό σας φῶς, μὲ τὴ δική σας προσπάθεια φωτιζόμενοι, θὰ μπορέσετε νὰ ἀλλάξετε καὶ νὰ ἀναβαπτιστεῖτε ἐν πνεύματι.

Κρυφὸς καὶ φιλόδοξος στόχος αὐτοῦ τοῦ βιβλίου εἶναι ἐπίσης νὰ παίξει ἕναν διαμεσολαβητικὸ ρόλο μεταξὺ τοῦ νοηματικὰ προηγμένου ἀνθρώπου καὶ αὐτοῦ ποὺ ἀποκαλέσαμε πιὸ πάνω θρησκεία ἢ θρησκευτικότητα. Νὰ πείσουμε, δηλαδή, αὐτὸν τὸν τύπο ἀνθρώπου ὅτι ἡ θρησκεία δὲν συνδέεται μὲ τὴν ἀφέλεια, τὸ σκάνδαλο, τὴ μωρία καὶ τὴν ἠλιθιότητα. Ἀλλὰ ἀκριβῶς τὸ ἀντίθετο. Μιλᾶμε καὶ ὁραματιζόμαστε γιὰ μιὰ θρησκεία πάντοτε στὸ πλαίσιο τῆς Θείας Διδασκαλίας, πέρα ἀπὸ τὰ ὅρια τοῦ Ἠθικοῦ Νόμου, πέρα ἀπὸ κάθε ὅριο – γιατὶ ὁ Θεὸς εἶναι ἀπεριόριστος, ὅπως καὶ ὁ ἄνθρωπος. Μιλᾶμε καὶ ὁραματιζόμαστε γιὰ ἕναν Θεὸ πανάγαθο, προστατευτικό, χωρὶς ἀρχὴ καὶ τέλος, ἀπερίγραπτο, ἀόριστο, ἄυλο, ἀνεξιχνίαστο, ἀκατάληπτο, ποὺ ἔχει ὅλη τὴν ἀνεξάντλητη ὑπομονὴ νὰ περιμένει μέχρις ὅτου «ἐκβάλῃ εἰς νῖκος τὴν κρίσιν», ἀφοῦ προηγουμένως θὰ βοηθήσει νὰ μὴ μείνει κανεὶς στὴν πτώση του, οὔτε τὸ φῶς ποὺ τοῦ ἔχει δώσει νὰ σβήσει.

Κάλαμον συντετριμμένον οὐ κατεάξει καὶ λίνον τυφόμενον οὐ σβέσει, ἕως ἂν ἐκβάλῃ εἰς νῖκος τὴν κρίσιν. (Κατὰ Ματθαῖον 12:20)

Μιλᾶμε καὶ ὁραματιζόμαστε, τέλος, γιὰ μιὰ μέλλουσα ζωὴ μὲ ἄλλη, ἄυλη μορφή, σὲ ἄλλα συνειδησιακὰ ἐπίπεδα, μιὰ ζωὴ γεμάτη φῶς, ἀγάπη καὶ κατανόηση, σὲ πλήρη πνευματικὴ ἑνότητα, ὅπως ὁ Δημιουργός της γνωρίζει, μὲ τὴ θέση ποὺ ἔχει προοριστεῖ γιὰ τὸν καθένα μας καὶ ποὺ τὴν κέρδισε ἐπάξια μὲ τὴ συμπεριφορά του πάνω στὴ Γῆ.

Χαράξτε στὴν ψυχή σας τὰ λόγια τοῦ Ἠλία τοῦ Πρεσβύτερου:

Ἡ μέλισσα γυρίζοντας στὰ λιβάδια, βρίσκει ἐκεῖ ἀπὸ ποῦ θὰ μαζέψει τὸ μέλι· ἡ ψυχὴ περιδιαβάζοντας τοὺς ποικίλους αἰῶνες, ἀπὸ ἐκεῖ χύνει τὴ γλυκύτητα στὴ διάνοια. (Ὅσιος Ἠλίας ὁ Πρεσβύτερος καὶ Ἔκδικος)2

Τελειώνοντας τὴν εἰσαγωγὴ αὐτή, θὰ ἤθελα νὰ ἀπευθυνθῶ στοὺς φίλους ἐκείνους ποὺ ὀνειρεύονται ἢ πραγματοποίησαν ταξίδια στὴν ἀγαπημένη Ἰνδία γιὰ νὰ συναντήσουν τὸ πνεῦμα τοῦ Sri Ramakrishna ἢ τοῦ ἐξαίρετου Swami Vivekananda ἢ καὶ ἄλλων, ἀμφιλεγόμενων καὶ μὴ δασκάλων, ὅπως τοῦ Bhagwan Shree Rajneesh ἢ τοῦ πολυσυζητημένου Maharishi Mahesh Yogi, γιὰ νὰ ἀντικρίσουν τὰ ἱερὰ Ἰμαλάια, ὅπως καὶ σὲ ἐκείνους ποὺ ἀγάπησαν τὸν γλυκύτατο Omraam Mikhaël Aïvanhov ἢ γνώρισαν τὸν μυστηριώδη G. Gurdjieff καὶ τὸν μαθητή του P. D. Ouspensky. Ἐδῶ, στὸν τόπο μας, ὑπῆρχαν καὶ ὑπάρχουν διδασκαλίες ἀπαράμιλλες ποὺ ὄχι μόνο ἀγγίζουν, ἀλλὰ καὶ ξεπερνοῦν κατὰ πολὺ κάθε ἄλλη διδασκαλία ποὺ διδάσκει τὴν Ἀλήθεια.

Τὸ δικό μας ἱερὸ βουνό, τὸ Ἅγιον Ὄρος, ὄχι μόνο μπορεῖ νὰ συγκριθεῖ μὲ τὰ Ἰμαλάια, ἀλλὰ ξεπερνᾶ σίγουρα τὶς κορυφές του. Ἐκεῖ, στὸ βουνὸ αὐτό, στὴν ἱερὴ πολιτεία, τὴ μοναδικὴ σὲ ὁλόκληρη τὴν ὑφήλιο, στὰ μοναστήρια του, στὶς σκῆτες του, στὴν ἔρημό του, ἔζησαν καὶ ζοῦν ἐκεῖνοι οἱ Ἅγιοι ποὺ μὲ τὸ ἔργο ποὺ ἄφησαν πίσω τους καὶ συνεχίζουν νὰ ἀφήνουν, καλύπτουν τὶς προσδοκίες κάθε ἀναζητητῆ.

Τὸ ὑπέροχο Εὐαγγέλιό μας, ὁ Λόγος τοῦ Θεοῦ, ἀτόφιος, ζωντανός, ὑπάρχει καὶ γεννήθηκε ἐδῶ στὸν τόπο μας, στὴ γλώσσα μας – καὶ αὐτὸ δὲν μπορεῖ νὰ παρομοιαστεῖ μὲ τίποτε ἄλλο. Οὔτε τὰ καθ’ ὅλα ἱερὰ κείμενα Μπαγκαβὰτ Γκίτα καὶ Οὐπανισάδες μποροῦν νὰ τὸ προσεγγίσουν. Καὶ αὐτὸ γιατὶ τὸ Εὐαγγέλιο γράφτηκε εἰδικὰ γιὰ κάθε περίπτωση ἀνθρώπου, ὁπουδήποτε καὶ ἂν περνᾶ τὴ ζωή του, ἐνῶ οἱ ἄλλες γραφὲς ἔχουν ἐθνικό, στὴν πλειονότητά τους, χαρακτήρα.

Ἡ σκόπιμη ἁπλότητα τῶν Εὐαγγελίων, τῶν Πράξεων, τῶν Ἐπιστολῶν καὶ τῶν πατερικῶν κειμένων δὲν ὀφείλεται στὴν ἔλλειψη ἱκανότητας αὐτῶν ποὺ τὰ ἔγραψαν γιὰ μιὰ διαφορετικὴ διατύπωση, ἀλλὰ μόνο στὴν ἐπιθυμία τους νὰ γίνουν κατανοητοὶ ἀπὸ τοὺς ἁπλοὺς ἀνθρώπους.

Ὁ Διάδοχος, ὁ Μάξιμος ὁ Ὁμολογητής, ὁ Ἠλίας ὁ Πρεσβύτερος, ὁ Συμεὼν ὁ Νέος Θεολόγος, ὁ Γρηγόριος Παλαμᾶς, ὁ Ἀρχιμανδρίτης Σωφρόνιος Σαχάρωφ (1896-1993 μ.Χ.) καὶ ἄλλοι εἶναι μορφὲς Ἁγίων ποὺ δὲν θὰ συναντήσει κανεὶς παρὰ μόνο στὸ Ἅγιον Ὄρος ἢ στὸν Οὐρανό.